Nowy porządek świata: Jak Chiny, Rosja i Iran dążą do globalnej dominacji

 W ostatnich latach jesteśmy świadkami fundamentalnej zmiany w układzie sił na arenie międzynarodowej. Chiny, Rosja i Iran coraz śmielej kwestionują porządek światowy ustanowiony po II wojnie światowej, dążąc do stworzenia nowego ładu, w którym to one, a nie Stany Zjednoczone i Europa, będą dyktować warunki. Ta "oś przewrotu", jak określają ją niektórzy analitycy, podejmuje skoordynowane działania mające na celu podważenie zachodnich wpływów i zbudowanie alternatywnego systemu międzynarodowego.

Wizja nowego porządku światowego

Chiny pod przywództwem Xi Jinpinga otwarcie promują swoją wizję "wspólnoty o wspólnej przyszłości dla ludzkości" jako alternatywę dla zachodniego modelu. Pekin przedstawia się jako lider krajów rozwijających się, wzywając je do przyłączenia się do "zespołu budowlanego" nowego, wielobiegunowego porządku. W tej wizji to suwerenność państw, a nie wartości liberalne, stoi w centrum systemu międzynarodowego.

Rosja, mimo porażki w Syrii, gdzie reżim Assada upadł w grudniu 2024 roku, konsekwentnie dąży do osłabienia instytucji euroatlantyckich, w tym NATO i Unii Europejskiej. Moskwa regularnie wetuje rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ mające na celu utrzymanie porządku opartego na zasadach, współpracując w tym zakresie z Chinami.

Iran, mimo wewnętrznych wyzwań politycznych i gospodarczych, aktywnie uczestniczy w tej antyamerykańskiej koalicji, dążąc do ustanowienia hegemonii w regionie Bliskiego Wschodu, usunięcia Stanów Zjednoczonych z regionu i eliminacji Izraela.

Strategiczne partnerstwa i współpraca gospodarcza

Fundamentem nowego porządku światowego, do którego dążą te trzy państwa, jest ich pogłębiająca się współpraca gospodarcza i militarna. W styczniu 2025 roku Iran i Rosja podpisały nową kompleksową umowę o partnerstwie strategicznym, zastępującą wcześniejsze porozumienie z 2001 roku. Umowa ta obejmuje współpracę w niemal wszystkich obszarach, od kultury i polityki po infrastrukturę.

Chiny stały się największym partnerem handlowym Rosji, a dwustronna wymiana handlowa osiągnęła rekordowe poziomy w 2023 i 2024 roku, przekraczając 240 miliardów dolarów. Pekin zwiększył zakupy rosyjskiej ropy i gazu ziemnego, zapewniając Moskwie kluczowe wsparcie gospodarcze w obliczu zachodnich sankcji.

Iran i Rosja zgodziły się prowadzić handel w swoich walutach narodowych, aby zmniejszyć zależność od dolara amerykańskiego. Ta współpraca gospodarcza nie tylko wzmacnia ich odporność na zachodnie sankcje, ale także buduje fundamenty pod alternatywny system finansowy.

Współpraca militarna i technologiczna

Szczególnie niepokojący jest rosnący poziom współpracy militarnej między tymi państwami. We wrześniu 2024 roku amerykańscy urzędnicy ogłosili, że Rosja dostarczyła Chinom zaawansowaną technologię, która uczyni chińskie okręty podwodne cichszymi i trudniejszymi do wykrycia. Moskwa dostarcza również Iranowi samoloty wielozadaniowe, systemy obrony powietrznej oraz technologie cybernetyczne i wywiadowcze.

Chiny, Rosja i Iran regularnie prowadzą wspólne ćwiczenia wojskowe. W marcu 2025 roku okręty wojenne tych trzech państw przeprowadziły ćwiczenia w kluczowym szlaku wodnym na Bliskim Wschodzie, demonstrując swoją rosnącą współpracę i możliwości. Chiny wysłały na te ćwiczenia niszczyciel rakietowy typu 052D, zaawansowany okręt wojenny stanowiący centrum pekińskich wysiłków na rzecz rozbudowy marynarki wojennej.

Możliwe scenariusze działań

Jakie kroki mogą podjąć Chiny, Rosja i Iran, aby zrealizować swoją wizję nowego porządku światowego?

Podważanie instytucji międzynarodowych. Trzy mocarstwa będą prawdopodobnie kontynuować wysiłki na rzecz osłabienia istniejących instytucji międzynarodowych, jednocześnie promując alternatywne fora, takie jak BRICS i Szanghajska Organizacja Współpracy. W 2024 roku BRICS przyjęło pięciu nowych członków i 13 krajów "partnerskich", co świadczy o rosnącej atrakcyjności tego forum dla państw, które czują się marginalizowane przez zdominowany przez Zachód porządek międzynarodowy.

Budowa alternatywnego systemu finansowego. Chiny, Rosja i Iran będą dążyć do stworzenia alternatywnego globalnego systemu płatności, który zmniejszyłby skuteczność zachodnich sankcji. Już teraz prowadzą handel w walutach narodowych, aby ograniczyć zależność od dolara amerykańskiego.

Intensyfikacja współpracy militarnej. Możemy spodziewać się dalszego pogłębiania współpracy obronnej między tymi państwami, co pozwoli im na niwelowanie słabości względem Stanów Zjednoczonych. Każde z tych państw będzie wykorzystywać te relacje do wypełnienia kluczowych luk i niedociągnięć, stając się bardziej groźnymi i odpornymi przeciwnikami.

Projekcja siły. Współpraca między członkami "osi przewrotu" doprowadzi również do zwiększenia ich projekcji siły poprzez wzajemne udzielanie praw do baz i przelotów. W lipcu 2024 roku rosyjskie i chińskie bombowce zdolne do przenoszenia broni jądrowej wspólnie wleciały do Strefy Identyfikacji Obrony Powietrznej Alaski (ADIZ), co było pierwszym tego rodzaju incydentem.

Mediacja w konfliktach międzynarodowych. Chiny starają się pozycjonować jako kluczowy mediator w sprawach bezpieczeństwa międzynarodowego. W marcu 2025 roku Pekin zorganizował rozmowy z udziałem dyplomatów z Iranu i Rosji na temat irańskiego programu nuklearnego, dążąc do ustanowienia się jako alternatywny dla USA globalny lider.

Wnioski

Chiny, Rosja i Iran systematycznie budują fundamenty pod nowy porządek światowy, w którym to one, a nie Zachód, będą odgrywać dominującą rolę. Ich współpraca gospodarcza, militarna i polityczna stanowi poważne wyzwanie dla istniejącego systemu międzynarodowego.

Aby przeciwdziałać temu zagrożeniu, Zachód musi wypracować kompleksową strategię, która uwzględniałaby zarówno dyplomatyczne, informacyjne, wojskowe, jak i ekonomiczne środki przeciwdziałania. Szczególnie ważne jest skupienie się na Iranie jako kluczowym węźle na przecięciu dwóch osi - bliskowschodniej "osi oporu" i eurazjatyckiej osi, którą dzieli z Chinami, Rosją i Koreą Północną.

Jeśli Zachód nie podejmie zdecydowanych działań, może stanąć w obliczu świata, w którym wartości demokratyczne, prawa człowieka i międzynarodowy porządek oparty na zasadach zostaną zastąpione przez autorytarny model promowany przez Pekin, Moskwę i Teheran.